10 VỤ ÁM SÁT LÀM THAY ĐỔI THẾ GIỚI

Trònh Duy

Duø chæ ñöôïc chuù thích nhoû “bò aùm saùt” khi ngöôøi ñôøi sau nhaéc ñeán, theá nhöng caùi cheát cuûa hoï laïi coù aûnh höôûng to lôùn ñoái vôùi theá giôùi luùc baáy giôø vaø caû sau naøy.

Hoï laø nhöõng nhaø hoaït ñoäng nhaân quyeàn, töôùng lónh quaân ñoäi, hoaøng ñeá, nguyeân thuû quoác gia bò aùm saùt bôûi thuø haän, ghen töùc, baát ñoàng hay chæ vì keû gieát ngöôøi muoán noåi tieáng. Khoâng ít ngöôøi trong soá hoï laø phuï nöõ, nhöng taàm aûnh höôûng voâ cuøng lôùn treân chính tröôøng laø lí do khieán hoï bò saùt haïi. Tuy nhieân, caùi cheát cuûa hoï ñeàu khieán theá giôùi thay ñoåi duø toát leân hay xaáu ñi.

1. Reinhard Heydrich – Chæ huy cao caáp cuûa Phaùt xít Ñöùc

Reinhard Tristan Eugen Heydrich (sinh ngaøy 7/3/1904, maát ngaøy 4/6/1942) laø chæ huy cao caáp vaø kheùt tieáng cuûa Ñöùc quoác xaõ. Ñaây laø nhaân vaät chæ huy chieán dòch tieâu dieät haøng trieäu ngöôøi do thaùi treân nhöõng vuøng ñaát maø quaân ñoäi Phaùt xít Ñöùc chieám ñoùng.

Neáu khoâng coù Theá chieán thöù Hai, nhaân loaïi seõ chaúng bao giôø bieát ñeán caùi teân Heydrich. Theá nhöng caùc nhaø phaân tích ñaùnh giaù, y chính laø nhaân vaät seõ maïng laïi thaéng lôïi toaøn caàu cho chuû nghóa Phaùt xít treân toaøn theá giôùi neáu khoâng bò aùm saùt. Y coù tính taøn nhaãn gioáng truøm phaùt xít Adolf Hitler nhöng ñöôïc ñaùnh giaù laø thoâng minh gaáp ñoâi ngöôøi laõnh ñaïo ñoäi quaân taøn nhaãn naøy.

Chaéc chaén döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Heydrich, Phaùt xít Ñöùc seõ khoâng deã daøng bò ñaùnh baïi do nhöõng sai laàm cuûa Hitler trong nhöõng naêm thaùng cuoái cuøng cuûa theá chieán. Tuy nhieân, theá giôùi seõ khoâng bao giôø phaûi chòu thaûm hoïa ñoù vì Heydrich bò aùm saùt ôû Prague hoâm 27/5/1942 bôûi moät nhoùm binh só Seùc vaø Slovakia ñöôïc ñaøo taïo taïi Anh. Heydrich bò thöông naëng vaø thieät maïng sau ñoù 1 tuaàn taïi beänh vieän. Ñieân cuoàng sau vieäc thuû lónh caáp cao bò saùt haïi, Ñöùc quoác xaõ ñaõ ra leänh baét giöõ 13.000 ngöôøi. Ngoâi laøng Lidice nôi xaûy ra vuï aùm saùt bò sang baèng, phuï nöõ vaø treû em bò baét ñeán caùc traïi taäp trung, ñaøn oâng vaø thanh nieân treân 16 tuoåi bò baén cheát. Theo thoáng keâ, Phaùt xít Ñöùc ñaõ saùt haïi 1.300 ngöôøi sau caùi cheát cuûa Heydrich.

Neáu khoâng coù vieän chæ huy caáp cao Heydrich bò aùm saùt, quaân ñoàng minh vaãn seõ ñaùnh ñoå ñöôïc chuû nghóa Phaùt xít nhöng coù leõ thôøi gian seõ khoâng sôùm nhö chuùng ta ñaõ thaáy.

2. Indira Gandhi – Nöõ thuû töôùng AÁn Ñoä

Indira Gandhi (sinh ngaøy 19/11/1917, maát ngaøy 31/10/1984) hai laàn ñöôïc baàu laøm thuû töôùng AÁn Ñoä töø 19 thaùng 1 naêm 1966 ñeán 24 thaùng 3 naêm 1977 vaø ñöôïc baàu laïi töø 14/1/1980 cho ñeán ngaøy bò aùm saùt. Laø con gaùi cuûa Thuû töôùng ñaàu tieân Jawaharlal Nehru sau ngaøy AÁn Ñoä giaønh ñoäc laäp, baø Gandhi quyeát noái nghieäp chính trò cuûa cha mình vaø ñöôïc söï uûng hoä cuûa ñoâng ñaûo ngöôøi daân.

Duø laø phuï nöõ nhöng baø chính laø ngöôøi cheøo laùi ñaát nöôùc AÁn ñoä vöôït qua thôøi kì khuûng hoaûng nhaát ñaùng keå ôû AÁn Ñoä. Vaøo thôøi ñieåm baø naém quyeàn, tranh chaáp giöõa AÁn Ñoä vaø Pakistan ñang ôû möùc ñænh ñieåm. Hôn nöõa, AÁn Ñoä coøn phaûi ñöông ñaàu vôùi nhöõng moái ñe doïa töø beân ngoaøi xuaát phaùt töø Myõ vaø Trung Quoác.

Theá nhöng, baø chính laø ngöôøi giuùp AÁn Ñoä thay ñoåi raát nhieàu vaø goùp phaàn laøm thay ñoåi quoác gia laùng gieàng Pakistan. Ngoaøi ra, quoác phoøng AÁn Ñoä coøn ñaït ñöôïc nhieàu thaønh coâng trong vieäc nghieân cöùu vuõ khí haït nhaân thôøi kì baø cheøo laùi ñaát nöôùc.

Theá nhöng, nhöõng quyeát ñònh coù phaàn nhaïy caûm vaøo nhöõng naêm thaùng cuoái ñôøi cuûa baø Gandhi laø nguyeân nhaân khieán baø bò aùm saùt. Vieäc ñöa quaân ñoäi taán coâng Ñeàn Vaøng, nôi thôø cuùng thieâng lieâng cuûa ngöôøi Sikh ñeå tieâu dieät moät thuû lónh toân giaùo ñòa phöông cöïc ñoan khieán ngöôøi Sikh caûm thaáy bò xuùc phaïm. Vì leõ ñoù, hai caän veä ngöôøi Sikh trong löïc löôïng veä só cuûa baø Gandhi ñaõ noå suùng haï saùt baø ngay taïi tö dinh thuû töôùng ôû thuû ñoâ New Dehli ngaøy 31/10/1984. Vieäc baø bò aùm saùt ñaõ thoåi buøng leân nhöõng cuoäc baïo ñoäng choáng ngöôøi Sihk ôû khaép nôi laøm haøng ngaøn ngöôøi thieät maïng.

Duø ñaõ qua ñôøi nhöng heä tö töôûng cuûa thuû töôùng Gandhi vaãn gaây aûnh höôûng ñeán chính tröôøng AÁn Ñoä sau naøy.

3. Toång thoáng Myõ John F. Kennedy

John Fitzgerald Kennedy (sinh ngaøy 29 thaùng 5 naêm 1917 – maát ngaøy 22 thaùng 11 naêm 1963) laø toång thoáng ñôøi thöù 35 cuûa Hoa Kyø. OÂng khoâng phaûi toång thoáng ñaàu tieân cuûa Myõ qua ñôøi vì bò aùm saùt nhöng oâng laø toång thoáng ñoaûn meänh nhaát cuûa Hoa Kyø.

Trong khoaûng thôøi gian laõnh ñaïo Hoa Kyø töø naêm 1961 – 1963, Kennedy ñaõ traûi qua khoâng ít soùng gioù ñöôïc lòch söû ghi nhaän nhö söï kieän Vònh con lôïn ôû Cuba, Xaây döïng Böùc töôøng Berlin ôû Ñöùc, cuoäc chaïy ñua thaùm hieåm khoâng gian vôùi Lieân Xoâ, Khôi maøo cuoäc Chieán tranh ôû Vieät Nam vaø phong traøo daân quyeàn ôû Myõ.

Vieäc toång thoáng Kennedy bò aùm saùt naêm 1963 ñaõ khieán nöôùc Myõ vaø coäng ñoàng quoác teá ruùng ñoäng. OÂng bò baén cheát tröa ngaøy 22/11/1963 ôû thaønh phoá Dallas, tieåu bang Texas. Moät ngöôøi ñaøn oâng teân laø Lee Harvey Oswald bò baét vaø buoäc toäi gieát cheát moät só quan caûnh saùt luùc 7 giôø saùng sau ñoù baén cheát toång thoáng vaøo giöõa tröa. Oswald bò Jack Ruby baén cheát taïi moät ñoàn caûnh saùt ôû Dallas hai ngaøy sau ñoù. Naêm ngaøy sau caùi cheát cuûa Oswald, phoù toång thoáng ñöôïc chæ ñònh thay theá ñaõ ngay laäp töùc yeâu caàu thaønh laäp moät uûy ban ñaëc bieät nhaèm ñieàu tra veà vuï aùm saùt Kennedy. Tuy nhieân, nhöõng tình tieát trong vuï aùm saùt Kennedy maõi gaây tranh caõi bôûi ngöôøi ta nghi ngôø raèng Oswald coù ñoàng phaïm hay thaäm chí laø naïn nhaân cuûa moät aâm möu saép ñaët tröôùc maø khoâng heà ra tay gieát toång thoáng.

Tuy chöa ñaït ñöôïc thaønh quaû ñaùng keå naøo nhöng ngöôøi daân Myõ vaãn daønh cho Kennedy nhöõng söï öu aùi lôùn lao bôûi söï thaønh coâng böôùc ñaàu cuûa nhöõng chính saùch do oâng ñaët ra.

4. Nöõ cöïu thuû töôùng Pakistan, Benazir Bhutto

Baø Benazir Bhutto (sinh ngaøy 21/6/1953 taïi Karachi, maát ngaøy 27/12/2007 ôû Rawalpindi) laø nöõ chính trò gia coù taàm aûnh höôûng saâu roäng nhaát ôû Quoác gia Hoài giaùo Pakistan sau khi giaønh ñoäc laäp. Baø ñaõ hai laàn ñaéc cöû chöùc vuï Thuû töôùng Pakistan nhöng ñeàu bò baõi nhieäm vì tranh caõi veà nhöõng caùo buoäc tham nhuõng cuûa toång thoáng.

Cho duø khoâng coøn ngoài treân cöông vò ñöùng ñaàu chính phuû, baø Bhutto vaãn coù nhöõng aûnh höôûng ñaùng keå chính tröôøng Pakistan. Soáng trong moät quoác gia ñaày raãy chuû nghóa cöïc ñoan, tö töôûng vaø caùch laøm cuûa baø gaëp phaûi söï ngaám ngaàm thuø ñòch cuûa nhieàu phe phaùi.

Duø bò buoäc soáng löu vong naêm 1999 nhöng baø ñaõ ñöôïc trôû veà sau khi ñaït ñöôïc thoûa thuaän vôùi toång thoáng Pervez Musharraf thaùng 10 naêm 2007. Söï nghieäp chính tröôøng cuûa baø tieáp tuïc gaëp nhieàu thuaän lôïi ñeán möùc baùo chí phöông Taây luoân coi baø sôùm trôû laïi vôùi quyeàn löïc. Tuy nhieân, baø Benazir Bhutto bò saùt haïi trong vuï ñaùnh bom lieàu cheát khi ñaûng cuûa baø toå chöùc tuaàn haønh ôû Rawalpindi.

Vì vai troø khoâng theå thay theá cuûa Benazir Bhutto neân vieäc baø bò aùm saùt gaây ra nhieàu toån thaát cho phe ñoái laäp vaø ngöôøi daân Pakistan. Neáu coù baø, Pakistan chaéc seõ khoâng baát oån vaø nguy hieåm nhö baây giôø.

5. Julius Caesar – Hoaøng ñeá La Maõ

Gāius Jūlius Caesar soáng ôû nhöõng naêm 100 ñeán naêm 44 Tröôùc Coâng Nguyeân. OÂng laø moät laõnh tuï quaân söï, chính trò cuûa ñeá cheá La Maõ ñöôïc ñaùnh giaù coù taàm aûnh höôûng lôùn nhaát trong lòch söû phaùt trieån cuûa theá giôùi. OÂng laø ngöôøi goùp coâng lôùn ñöa La Maõ trôû thaønh ñeá cheá baønh tröôùng khaép theá giôùi thôøi ñieåm baáy giôø.

Moät trong nhöõng chieán coâng vang doäi nhaát cuûa Jūlius Caesar laø vieäc chinh phuïc xöù Gaule bao goàm Phaùp, Baéc YÙ, Bæ, mieàn Taây Thuïy Syõ… ñoàng thôøi môû ra con ñöôøng ñeå ñeá cheá La Maõ tieáp caän Ñaïi Taây Döông. Ngoaøi ra, oâng cuõng chính laø ngöôøi phaùt ñoäng cuoäc chieán vaøo nöôùc Anh. Caesar ñöôïc ñaùnh giaù laø nhaø quaân söï loãi laïc nhaát, chính trò gia xuaát saéc nhaát ñoàng thôøi laø moät trong nhöõng laõnh tuï vó ñaïi nhaát theá giôùi.

Chieán coâng vang doäi vaø nhöõng thaønh tích khoâng ai saùnh baèng ñaõ ñöa Caesar trôû thaønh laõnh tuï cuûa ñeá cheá La Maõ. Theá nhöng, söï phaûn boäi cuûa moät ngöôøi baïn thaân ñaõ khieán oâng bò aùm saùt trong ngaøy ñònh meänh naêm 44 tröôùc coâng nguyeân. Caùi cheát cuûa Caesar bieán ñeá cheá La Maõ laâm vaøo moät cuoäc noäi chieán ñaãm maùu vaø kinh hoaøng hôn bao giôø heát daãn tôùi söï suïp ñoå.

Vieäc aùm saùt Hoaøng ñeá La Maõ thôøi ñieåm ñoù thöïc söï ñaùng ñöôïc goïi laø thaûm hoïa bôûi khoâng bieát bao ngöôøi ñaõ phaûi boû maïng vì caùc cuoäc noäi chieán tranh giaønh quyeàn löïc. Neáu döïa vaøo ñoù ñeå so saùnh thì vuï aùm saùt Caesar ñaùng ñöôïc coi laø kinh hoaøng nhaát trong moïi thôøi ñaïi.

6. Nhaø hoaït ñoäng nhaân quyeàn AÁn Ñoä Mahatma Gandhi

Mohandas Karamchand Gandhi (sinh ngaøy 2/10/1869, maát 30/1/1948) laø anh huøng daân toäc cuûa AÁn Ñoä. OÂng laø ngöôøi chæ ñaïo cuoäc khaùng chieán choáng laïi Ñeá quoác Anh giaønh ñoäc laäp cho AÁn Ñoä. Suoát cuoäc ñôøi, oâng phaûn ñoái taát caû caùc hình thöùc khuûng boá hay baïo löïc maø luoân caûm hoùa con ngöôøi baèng nhöõng quy chuaån ñaïo ñöùc.

OÂng ñöôïc ngöôøi daân AÁn Ñoä goïi moät caùch thaønh kính laø Mahātmā nghóa laø “vó nhaân”. Duø chöa bao giôø ñoàng yù ñeå moïi ngöôøi goïi mình laø Mahātmā nhöng ngöôøi daân AÁn Ñoä vaø coäng ñoàng quoác teá bieát oâng qua caùi teân Mahātmā Gandhi nhieàu hôn so vôùi teân thaät cuûa oâng.

Ngaøy sinh cuûa oâng 2/10 ñöôïc Lieân Hôïp Quoác choïn laøm ngaøy Quoác teá Phi baïo löïc. Tuy nhieân, ngöôøi ñaøn oâng maãu möïc ñöôïc coi laø “Quoác phuï” cuûa AÁn Ñoä bò aùm saùt ngaøy 30/1/1948 treân ñöôøng tôùi moät ngoâi ñeàn ôû New Delhi. Söï ra ñi cuûa Mahatma Gandhi laø moät cuù soác ñoái vôùi ngöôøi daân AÁn Ñoä noùi rieâng vaø coäng ñoàng quoác teá noùi chung.

Keû aùm saùt oâng Gandhi laø moät sinh vieân ñaïi hoïc theo ñöôøng loái cöïc ñoan, bò töû hình ngaøy 15/11/1949, gaàn 2 naêm sau vuï aùm saùt. Duø ra ñi maõi maõi nhöng heä tö töôûng cuûa Mahātmā Gandhi vaãn coù nhöõng aûnh höôûng lôùn lao tôùi ngöôøi daân AÁn Ñoä sau naøy. Khoâng chæ AÁn Ñoä giaùo, nhöõng ngöôøi theo ñaïo Hoài cuõng bò tö töôûng baøi baïo löïc cuûa oâng caûm hoùa. Nhieàu naêm sau, theá giôùi vaãn seõ töôûng nhôù ñeán ngöôøi ñaøn oâng ñöôïc yeâu meán goïi laø vó nhaân vaø tö töôûng choáng baïo löïc cuûa oâng qua ngaøy 2/10 haøng naêm.

7. Nhaø hoaït ñoäng daân quyeàn Myõ goác Phi Martin Luther King

Martin Luther King (sinh ngaøy 15/1/1929 – maát 4/4/1968) laø nhaø hoaït ñoäng daân quyeàn coù taàm aûnh höôûng lôùn nhaát trong lòch söû Hoa Kyø noùi rieâng vaø toaøn theá giôùi thôøi kì baáy giôø. OÂng ñöôïc ngöôøi daân treân toaøn theá giôùi ngöôõng moä nhö moät nhaø kieán taïo hoøa bình, moät anh huøng hay thaäm trí laø moät vò thaùnh. OÂng laø ngöôøi treû tuoåi nhaát ñöôïc nhaän giaûi Nobel hoøa bình danh giaù.

Cuõng coù tö töôûng baát baïo löïc nhö nhaø hoaït ñoäng nhaân quyeàn Mahatma Gandhi, Luther King giuùp naâng cao nhaän thöùc cuûa coâng chuùng veà daân quyeàn ñoàng thôøi laø nhaø huøng bieän vó ñaïi nhaát lòch söû Hoa Kyø. Naêm 1964, oâng ñöôïc trao giaûi Nobel hoøa bình vì nhöõng noã löïc chaám döùt tình traïng kì thò, phaân bieät chuûng toäc vaø nhöõng ñoùng goùp lôùn lao khaùc cuûa mình.

Martin Luther King bò aùm saùt saùng sôùm ngaøy 4/4/1968 khi moät mình ñöùng beân ngoaøi haønh lang khaùch saïn ôû Memphis, Tennessee tröôùc luùc daãn ñaàu moät cuoäc tuaàn haønh uûng hoä coâng nhaân veä sinh ma maøu taïi Memphis. OÂng bò baén vaøo maët vaø qua ñôøi toái cuøng ngaøy ôû beänh vieân St. Joseph.

Söï ra ñi cuûa Luther King khoâng chæ ñeå laïi söï tieác thöông treân toaøn theá giôùi maø noù coøn gaây ra baïo loaïn ôû hôn 100 thaønh phoá treân khaép nöôùc Myõ. Ngaøy 7/4/1968, toång thoáng Myõ Johnson ñaõ tuyeân boá 1 ngaøy quoác tang ñeå töôûng nhôù ngöôøi ñaøn oâng ñaõ goùp coâng lôùn cho daân quyeàn cuûa nhaân loaïi. 300.000 ngöôøi ñaõ tôùi döï tang leã cuûa oâng. Hung thuû saùt haïi Luther King laø James Earl Ray bò baét hai thaùng sau ñoù. Y bò keát aùn aùm saùt King vaø laõnh hình phaït 99 naêm tuø giam.

Duø ñaõ cheát nhöng danh tieáng cuûa Luther King khoâng heà giaûm suùt maø coøn taêng leân nhanh choùng. OÂng trôû thaønh moät trong nhöõng ngöôøi ñöôïc kính troïng nhaát nöôùc Myõ. Ñeå töôûng nhôù ngöôøi ñaøn oâng heát mình vì nhaân quyeàn, toång thoáng Ronald Reagan ñaõ kyù saéc leänh toân vinh Luther King vaøo ngaøy leã haøng naêm mang teân oâng treân toaøn nöôùc Myõ. Duø ñaõ qua ñôøi nhöng nhöõng gì maø ngöôøi ñaøn oâng da maàu naøy taïo döïng vaãn ñöôïc vôï oâng vaø nhöõng ngöôøi uûng hoä duy trì vaø daønh ñöôïc khoâng ít thaéng lôïi to lôùn.

8. Toång thoáng Myõ Abraham Lincoln

Abraham Lincoln (sinh ngaøy 12/2/1809 – maát 15/4/1865) laø toång thoáng ñôøi thöù 16 cuûa Hôïp chuûng quoác Hoa Kyø. OÂng ñöôïc bieát ñeán vôùi caùi teân “Ngöôøi giaûi phoùng vó ñaïi” bôûi chieán coâng trong cuoäc noäi chieán xoùa boû cheá ñoä noâ leä toàn taïi treân laõnh thoå Hoa Kyø.

Toång thoáng Lincoln laø ngöôøi phaùt ñoäng chieán tranh Nam Baéc giöõa giôùi trí thöùc mieàn Baéc vaø giôùi chuû noâ ôû mieàn Nam ñeå giaûi phoùng taàng lôùp noâ leä, sau ñoù ban haønh caùc chính saùch ruoäng ñaát cuõng nhö nhieàu chuû tröông mang tính daân chuû khaùc.

Abraham Lincoln laø toång thoáng ñaàu tieân cuûa Hoa Kyø bò aùm saùt sau khi Washington laõnh ñaïo nöôùc Myõ giaønh ñoäc laäp töø tay thöïc daân Anh. Ngaøy 14/4/1865, Toång thoáng Abraham Lincoln cuøng vôï vaø hai vò khaùch tôùi xem buoåi trình dieãn kòch ôû thuû ñoâ Washington D.C. Khoâng ai ngôø, oâng bò John Wilkes Booth, moät trong nhöõng dieãn vieân kòch danh tieáng nhaát thôøi baáy giôø ruùt suùng luïc baén vaøo ñaàu töø phía sau. OÂng töø traàn saùng ngaøy hoâm sau 15/4/1865 vì veát thöông quaù naëng.

Chöa coù vuï aùm saùt naøo aûnh höôûng tôùi moät quoác gia lôùn nhö vieäc toång thoáng ñôøi thöù 16 cuûa Hoa Kyø bò saùt haïi. OÂng aáp uû nhieàu döï ñònh sau khi taùi ñaéc cöû toång thoáng nhieäm kì hai ñeå khoâi phuïc ñaát nöôùc bò taøn phaù sau noäi chieán, nhöng nhöõng ñieàu ñoù khoâng bao giôø trôû thaønh hieän thöïc.

Haøng trieäu ngöôøi ñaõ ñeán thuû ñoâ Washington D.C ñeå tham döï leã tang toång thoáng Lincoln, haøng trieäu ngöôøi khaùc tuï taäp beân tuyeán ñöôøng xe löûa daøi 2.600 km ñeå chôø ñoaøn taøu ñöa thi theå oâng veà queâ nhaø mai taùng. OÂng trôû thaønh moät trong nhöõng ngöôøi vó ñaïi nhaát lòch söû Hoa Kyø.

9. Sa hoaøng Nga Alexander II

Alexander II (sinh ngaøy 29/4/1818 – maát 13/3/1881) noåi danh vôùi caùi teân “Nga Hoaøng giaûi phoùng”, bôûi oâng laø ngöôøi kí saéc leänh giaûi phoùng noâng noâ, giuùp 20 trieäu noâng daân Nga coù quyeàn sôû höõu ñaát ñai vaø töï chuû cho baûn thaân mình. OÂng laø moät trong nhöõng Sa hoaøng cuoái cuøng cuûa Nga vôùi nhieàu coáng hieán cho söï thònh vöôïng vaø phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc.

Leân ngoâi naêm 36 tuoåi giöõa luùc Nga ñang lao ñao vì cuoäc chieán tranh Krym, oâng khoâng coù caùch naøo ñeå giuùp quaân ñoäi Nga ñang bò aùp ñaûo giaønh theá thaéng. Tuy nhieân, cheøo laùi ñaát nöôùc sau thaát baïi cay ñaéng, oâng ñaõ tieán haønh nhöõng caûi caùch coù tính chieán löôïc treân quy moâ lôùn giuùp Nga vöïc daäy.

Teân tuoåi cuûa Sa hoaøng Alexander II gaén lieàn vôùi “Saéc leänh giaûi phoùng noâng noâ” naêm 1861 ñeå giuùp noâng daân coù theå laøm chuû. Ngoaøi ra, nhöõng caûi caùch khaùc cuõng ñöôïc ñeà xöôùng ñeå thuùc ñaåy neàn kinh teá Nga töøng böôùc tieán leân chuû nghóa tö baûn nhaèm thoaùt khoûi tình traïng trì treä.

OÂng cuõng chính laø ngöôøi aáp uû keá hoaïch xaây döïng baûn hieán phaùp ñaàu tieân cuûa nöôùc Nga theo tö töôûng daân chuû töï do. Tuy nhieân, nhöõng caûi caùch mang tính ñoät phaù cuûa oâng ñaõ sinh ra treân ñaát Nga chuû nghóa khuûng boá.

Ngaøy 13/3/1881, Sa hoaøng Alexander II pheâ duyeät baûn hieán phaùp ñaàu tieân vaø thaønh laäp hai uûy ban laäp phaùp. Tuy nhieân, ñaây cuõng laø ngaøy ñònh meänh khi oâng bò toå chöùc khuûng boá caùnh taû ñaët bom aùm saùt. Vì bò thöông quaù naëng, vò Sa hoaøng giaûi phoùng cuûa nöôùc Nga khoâng theå qua khoûi vaø truùt hôi thôû cuoái cuøng cuøng ngaøy.

Neáu nhö khoâng coù vuï khuûng boá ngaøy 13/3/1881, nöôùc Nga chaéc chaén seõ coù baûn hieán phaùp daân chuû ñaàu tieân vaø tieáp tuïc phaùt trieån theo tö duy ñoåi môùi cuûa Sa hoaøng Alexander II. Tuy nhieân, ñieàu ñoù khoâng theå xaûy ra bôûi ngöôøi keá nhieäm laø vua Alexander III ñaõ thöïc hieän chính saùch baûo thuû, baõi boû nhieàu caûi caùch cuûa hoaøng ñeá Alexander II cuõng nhö hieán phaùp môùi, môû ra thôøi kyø baûo thuû vaø ñaãm maùu ôû Nga.

10. Franz Ferdinand – Thaùi töû AÙo – Hung

Khoâng nhieàu ngöôøi bieát ñeán caùi teân Franz Ferdinand, theá nhöng vuï aùm saùt oâng laïi laø moät trong nhöõng vuï vieäc gaây chaán ñoäng nhaát lòch söû. Franz Ferdinand (sinh ngaøy 18/12/1863 – maát ngaøy 28/6/1914) laø ngöôøi keá nhieäm cuûa ñeá quoác AÙo – Hung. Khi môùi sinh ra, khoâng ai nghó oâng seõ laø ngöôøi keá vò ngai vaøng, tuy nhieân caùi cheát cuûa ngöôøi anh hoï luùc oâng leân 12 tuoåi ñaõ khieán oâng trôû thaønh ngöôøi keá nhieäm cuûa hoaøng toäc.

Laø ngöôøi theo ñöôøng loái baønh tröôùng aûnh höôûng ôû khu vöïc Balkan, Franz Ferdinand bò toå chöùc khuûng boá Baøn Tay Ñen thaønh laäp naêm 1911 theo ñöôøng loái giaûi phoùng Bosnia vaø Herzegovina, khu vöïc tranh chaáp giöõa Serbia vaø ñeá quoác AÙo – Hung, aùm saùt ngaøy 28/6/1914. Hung thuû baén cheát thaùi töû Franz Ferdinand ñöôïc xaùc ñònh laø Gavrilo Princip, moät sinh vieân ngöôøi Serbia thuoäc toå chöùc Baøn Tay Ñen.

Sau vuï aùm saùt, ñeá quoác AÙo – Hung ñoå loãi cho Serbia ñöùng ñaèng sau vuï vieäc vaø tuyeân chieán vôùi quoác gia naøy, chaâm ngoøi cho chieán tranh theá giôùi thöù Nhaát buøng noå. Ñöôïc ñaùnh giaù laø cuoäc chieán phi nghóa vaø ñaãm maùu nhaát trong lòch söû nhaân loaïi vôùi khoaûng 15 trieäu ngöôøi thieät maïng, vuï aùm saùt thaùi töû Franz Ferdinand xöùng ñaùng ñöôïc coi laø vuï aùm saùt laøm thay ñoåi nhaân loaïi trong theá kæ 20. Duø khoâng noåi tieáng nhöng caùi cheát cuûa Franz Ferdinand coù söùc aûnh höôûng khoâng thua keùm so vôùi vuï aùm saùt hoaøng ñeá La Maõ Julius Caesar. Ñaây ñöôïc coi laø hai vuï aùm saùt toài teä nhaát lòch söû nhaân loaïi.

Theo Trònh Duy – BÑVN